Czy jest dysmorfofobia?

Dysmorfofobia ( z ang.Body Dysmorphic Disorder, BDD- cielesne zaburzenie dysmorficzne) zalicza się do zaburzeń psychicznych charakteryzujących się ciągłym obsesyjnym przekonaniem o defektach własnego wyglądu zewnętrznego. Słowo wywodzi się i z języka greckiego w, którym dysmorphia oznacza brzydotę. Wśród naukowców i psychologów często określana jako lęk przed brzydotą. BDD jest zaliczane do zaburzeń obsesyjno- kompulsywnych, w których pacjent ma tendencje do wyolbrzymiania swoich defektów np: zbyt mała w jego opinii gęstość włosów, zbyt duży nos czy odstające ucho. Gdy defekty jednak nie są dostrzegane przez osoby z zewnątrz wówczas możemy mówić o dysmorfofobi nieurojeniowej natomiast w przypadku chorych zmagających się z dysmorfofobią o charakterze urojeniowym pacjent fiksuje się na mankamentach swojego wyglądu , które w rzeczywistości nie istnieją. Według badań zachorowalność na BDD może sięgać około trzech procent populacji między szesnastym a trzydziestym rokiem życia. Jednak w Polsce zaburzenie jest jeszcze mało znane i wciąż brakuje szczegółowo przeprowadzonych badań dotyczących dysmorfofobi. Według Pani Dr hab. n. med. Ireny Waleckiej , Kierownika Kliniki Dermatologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, w Polsce mamy dużo większą zachorowalność na BDD. Zdaniem Pani Dr problem może dotyczyć zbyt późnego wykrycia zaburzenia z uwagi na wstyd i lęk z jakim mierzy się chory. Pacjenci bardzo często wybierają w pierwszej kolejności specjalistę dermatologa, chirurga plastycznego niż gabinet psychologa. 

Przyczyny dysmorfofobi

Podłoże zaburzenia dysmorfofobi jest ciągle nieznana. W literaturze uznawana jest jako zaburzenie ,,heterogenne’’(4). Według naukowców jedną z przyczyn rozwoju BDD mogą być ,, dysfunkcje w obwodzie podkorowym czołowym i obszarach korowych prawego płata skroniowego, płatów ciemieniowych i struktur limbicznych”(4). Dodatkowo jako przyczynę zachorowalności możemy zaliczyć również czynniki środowiskowe, genetyczne, psychologiczne i kulturowe. Na rozwój dysmorfofobi mogą wpływać predyspozycje genetyczne w rodzinie np.: nerwica, schizofrenia czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne . Odnosząc się do czynników kulturowych, które zostały ściśle narzucone przez media, w dzisiejszych czasach kanony piękna mogą wpływać na rozwój BDD z uwagi, że jednostki dążą do perfekcyjnego wyglądu pozbawionego wszelkich mankamentów estetycznych chcąc upodobnić się do ikon modelingu, kina czy influenserów. Przyczyny rozwoju BDD upatruje się również w środowisku w jakim jednostka dorastała bądź funkcjonuje obecnie. Rozwoju zaburzenia specjaliści dopatrują się w wieku dorastania, który jest niezwykle ważnym okresem w kształtowaniu się psychiki oraz akceptacji człowieka. Wynika to z faktu czy pacjent doświadczył przykrych sytuacji ze strony rówieśników czy był wyśmiewany z powodu mankamentów wyglądu zewnętrznego ( ,, ale Ty jesteś gruby”, ,,jezu twój nos jest ogromny jak u czarownicy”, ,, przypominasz ufo’’, ,, nie jedź słodyczy bo jesteś tak gruby’’). Wszystkie takie informacje docierające do osoby w okresie adolescencyjnym mogą mieć negatywne konsekwencje podczas kształtowania się obrazu własnego ja i mogą skutkować rozwojem różnorodnych zaburzeń przychicznych np.: dysmorfofobi.

Objawy dysmorfofobii

Nie zawsze przesadne zwracanie uwagi na swój wygląd zewnętrzny może prowadzić do rozwijającego się zaburzenia. Czasami może to być związane z przewrażliwieniem na punkcie aspektów wyglądu zewnętrznego, czy niską samooceną wiec na podstawie tego nie możemy stwierdzić czy mówimy już o zaburzeniu. Jednak w przypadku kiedy u pacjenta zauważamy poniższe objawy możemy wnioskować o dysmorfofobi.
Do najczęstszych symptomów osób cierpiących na BDD możemy zaliczyć zaburzenia urojeniowe, które skupiają się na przesadnej koncentracji pacjenta na swoim wyglądzie (np.: wybiera daną cześć swojego ciała) przenosząc negatywne myśli i fiksację. Dodatkowo osoby z dysmorfofobią często noszą lusterka nie rozstając się nawet na krok ze swoim lustrzanym negatywnym w ich ocenie odbiciem. Bardzo często maskują dane mankamenty ukrywając je przed światem przy pomocy kosmetyków czy ubrań. Unikają kontaktów towarzyskich. Uporczywie chcą wyeliminowania defektów poprzez odwiedzanie gabinetów medycyny estetycznej, klinik chirurgii plastycznej. Chorym w głowie często towarzyszą pytania czy ja dobrze dzisiaj wyglądam? Czy mój mankament jest widoczny? Czy ja powinnam wyjść z domu z takim wyglądem? Według naukowców przeprowadzających badania na temat dysmorfofobi uporczywe myśli mogą trwać nawet od trzech do ośmiu godzin dziennie. BDD może dodatkowo współwystępować z takimi zaburzeniami jak depresja, fobia społeczna, trichotillomania zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia odżywiania, schizofrenia, samookaleczanie czy myśli samobójcze. U niektórych przypadków osób chorych może pojawić się rzadko spotykane zaburzenie  apotemnofilii. 

Dysmorfofobia a wlosy?

Dr Katharine Philips w swojej książce ,, The Broken Mirror: Understanding and Treating Body Dysmorphic Disorder’’ porusza jako pierwsza temat zaburzenia dysmorfofobii .W badaniach przeprowadzonych pod kierownictwem dr Katharine Philips, na ponad pięciuset chorych wskazano, na jakich częściach ciała koncentruje się ich uwaga najczęściej. To właśnie problemy z włosami pojawiły się na drugim miejscu w przypadku aż pięćdziesięciu sześciu procent chorych. Najczęściej włosy zaraz za skórą były przyczyną niezadowolenia z naszego wyglądy zewnętrznego i powodowały u większości badanych największy problem. Pacjenci skarżyli się na brak odpowiedniej gęstości, wypadanie, przerzedzenia. Bardzo często słyszymy ,że piękne i gęste włosy to największy atrybut kobiecości. Jednak kondycja Naszych włosów zależy od stanu Naszego organizmu. Przyczyn wypadania włosów jest bardzo wiele i zależą od wielu czynników: problemów hormonalnych, niedoborów witaminowych, złej diety, naszego trybu życia czy kondycji psychicznej. Jednak w dobie dzisiejszych zaawansowanych technologii zarówno w medycynie czy trychologii jesteśmy w stanie radzić sobie nawet z najbardziej skomplikowanymi przypadkami.

Dysmorfofobia a skóra

Według badań przeprowadzonych przez Dr Katharine Philips to właśnie siedemdziesiąt trzy procent chorych wskazało skórę jako obiekt częstych fiksacji. Bardzo często problemy związane z trądzikiem nasilały objawy brzydoty wobec własnej skóry. Osoby zmagające się z BDD, którym towarzyszył trądzik bardzo często podczas codziennego funkcjonowania ustawiały twarz pod odpowiednim kątem aby światło nie padało na cerę chorego, parę razy dziennie odwiedzały toaletę w celu ukrycia zmian skórnych przy pomocy odpowiednich kosmetyków, dodatkowo uzależniały się od izotroteiny, która oprócz stanów zapalnych niwelowała świecenie. Bardzo często osoby chorujące na dysmorfofobie po ,, wyleczeniu’’ jednego defektu ,, przypominają’’ sobie o następnym. Według statystyk osoby zmagające się z cielesnym zaburzeniem dysmorficznym w ciągu życia nie akceptują od pięciu do siedmiu części swojego ciała.

Dysmorfofobia a leczenie

Pacjent z zaburzeniami BDD ma trudności z funkcjonowaniem w społeczeństwie, przejawia trudności w kontaktach interpersonalnych a narastająca izolacja od społeczeństwa powoduje, że osoba chora staje się samotna i uzależniona od najbliższych. Wczesna interwencja w postaci pomocy choremu zapewnia szybszy powrót do codziennego funkcjonowania. Podstawą leczenia zaburzeń dysmorficznych jest postawienie odpowiedniej diagnozy przez lekarza psychiatrę lub psychologa. Dzięki odpowiednim narzędziom diagnostycznym: wywiadom, testom stwierdzającym odpowiednią jednostkę chorobową specjalista jest w stanie rozpocząć terapię. Najpopularniejszą metodą stosowaną w przypadku pacjentów ze stwierdzonym BDD jest terapia poznawczo-behawioralna ( ang. cognitive-behavioral therapy – CBT). CBT pomaga pacjentowi zrozumieć przyczynę własnych zachowań i pokazuje schematy walczenia z zaburzeniem w życiu codziennym. Dodatkowo dobrze aby terapia zawierała również  technikę ekspozycji i powstrzymania reakcji (ang. exposure with response prevention – ERP. Technika ERP jest formą psychoterapii behawioralnej stosowanej w przypadku leczenia zaburzeń lękowych. Technika polega na prezentowaniu pacjentowi sytuacji lub przedmiotów wzbudzających jakąkolwiek w nim formę lęku. Zadaniem terapii jest maksymalne zredukowanie strachu odczuwanego przez pacjenta Dodatkowo jeżeli osobie chorej towarzyszą współistniejące objawy np: depresja stosowana jest farmakologia. Do najczęstszych leków zalicza się: antydepresanty, klomipraminę (TCA), fluwoksaminę (SSRI (5),(6)

Dysmorfofobia została w ostatnich latach uznana za jedno z coraz częściej rozwijających się schorzeń w dziedzinie psychologii i psychiatrii. To bardzo ciężkie zaburzenie z , którym z roku na rok zmaga się coraz więcej populacji. Nie leczona choroba podobnie jak wszystkie inne rzutuje zarówno na nasz organizm ale i życie prywatne oraz zawodowe. Kult bycia perfekcyjnym sprzyja rozwojowi zaburzenia ponieważ rośnie procent operacji plastycznych, zabiegów z zakresu medycyny estetycznej, którym poddają się osoby między osiemnastym a trzydziestym rokiem życia. W większości przypadków zabiegi z zakresu chirurgii plastycznej pomagają zlikwidować defekty z, którymi się zmagamy od lat natomiast zgłasza się coraz więcej osób chcących stworzyć wyimaginowany obraz własnego ja. Pamiętajmy ,że zdrowie psychiczne odgrywa bardzo ważny aspekt w Naszym życiu i w przypadku kiedy zaczynamy zauważać problem korzystajmy z pomocy wykwalifikowanych specjalistów ponieważ to może pomoc Nam zaprzestać rozwojowi zaburzenia w początkowej fazie.

Bibliografia:

1).Katherine A.Phillips: The broken mirror: undrstanding and treating body dysmorphic disorder. Oxford:Oxford University Press, 2005,s.56 ISBN 978-0-19-516718-4

2)  Katharine A. Phillips, Eric Hollander, Treating body dysmorphic disorder with medication: Evidence, misconceptions, and a suggested approach, „Body Image”, 5 (1), 2008, s. 13–27,DOI: 10.1016/j.bodyim.2007.12.003, PMID: 18325859, PMCID: PMC2705931.
3)  Katharine A. Phillips i inni, Body dysmorphic disorder: treating an underrecognized disorder, „American Journal of Psychiatry”, 165 (9), 2008, s. 1111–

4) Małgorzata Urban, Jolanta Rabe-Jabłońska, Urojenia zmiany płci i dysmorfofobia w obrazie 6) 5)Konferencja "Polka w Europie"
6) Jonathan C. Ipser, Candice Sander, Dan J. Stein, Pharmacotherapy and psychotherapy for body dysmorphic disorder, „Cochrane Database of Systematic Reviews 2009, Issue 1. Art. No.: 7) Kevin Hong, Vera Nezgovorova, Eric Hollander, New perspectives in the treatment of body dysmorphic disorder, „F1000Research”,